Αποκλειστικές ευθύνες: ναι! αποκλειστικές αρμοδιότητες: όχι!

 Γράφει ο Π. Ιωακείμ

Στην εποχή των δικτύων είναι, πλέον, πολύ λίγες οι περιπτώσεις που η διαφανής και αποτελεσματική λειτουργία της σύγχρονης Δημόσιας Διοίκησης δικαιολογεί  τις αποκλειστικές αρμοδιότητες ενός υπαλλήλου, ή ενός τμήματος της διοικητικής μηχανής.		Βεβαίως, μια πρόταση για δραστική μείωση των  αποκλειστικών αρμοδιοτήτων στις δομές της Δημόσιας Διοίκησης πιθανόν να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση στα περισσότερα στελέχη του ευρύτερου δημοσίου τομέα. Συνήθως, η άρνηση αυτή έρχεται με  ‘περιτύλιγμα’  ψευδοεμπεριστατωμένης κριτικής από υπαλλήλους που ταλαιπωρούν πολίτες και φορείς με ακατάσχετη παράθεση ‘ύπερθεν σχετικών’. Ό,τι πιο παρωχημένο, επιφανειακό και γραφειοκρατικό…
Αυτοί που προβάλλουν το νομικο-διαχειριστικό επιχείρημα της δυσκολίας αναζήτησης ευθυνών ή της αδυναμίας  συντονισμού από την κατάργηση των αποκλειστικών αρμοδιοτήτων θα πρέπει να μας πουν ποιο πρόβλημα δημιουργεί η δυνατότητα ενός πολίτη να ζητήσει βεβαίωση για το γνήσιο της υπογραφής από υπάλληλο του ΚΕΠ, ή από τον αξιωματικό υπηρεσίας ενός αστυνομικού Τμήματος, ή από το Διευθυντή μιας Δημόσιας Υπηρεσίας. Στην ίδια λογική, γιατί δε μπορεί να υπογράψει βεβαίωση για την στατική επάρκεια ενός κτηρίου μετά από σεισμό ένας πολιτικός μηχανικός των τεχνικών υπηρεσιών του Δήμου ή της Περιφέρειας, ή ένας καθηγητής του Πολυτεχνείου;  Πέρα από ένα δικαιολογημένο αίσθημα ανασφάλειας και ανησυχίας που προκαλούν οι αλλαγές σε παγιωμένες δομές και διαδικασίες, είναι βέβαιο πως υπάρχουν και άλλοι λόγοι άρνησης της κατάργησης των αποκλειστικών αρμοδιοτήτων: Ο όρος ‘Αρμοδιότητα’ εμπεριέχει το στοιχείο της εξουσιοδότησης. Με την έννοια αυτή, ο υπάλληλος που έχει αποκλειστικές αρμοδιότητες έχει και σημαντική εξουσία. Η εξουσία αυτή, σε ορισμένες περιπτώσεις, επηρεάζει την ίδια την απόδοση της πολιτικής ηγεσίας του φορέα. Δραστική μείωση των αποκλειστικών αρμοδιοτήτων μεταφράζεται σε δραστική μείωση της εξουσίας του κρατικού λειτουργού. Δε θα αρέσει. Παρά ταύτα, η αποκλειστική αρμοδιότητα πρέπει – κατ αρχήν- να αποφεύγεται γιατί  μπορεί εύκολα να οδηγήσει (και συχνά οδηγεί)  : ● Σε σημαντικές καθυστερήσεις αν ο ‘αρμόδιος υπάλληλος’ επικαλεσθεί φόρτο εργασίας ή απουσιάζει. ● Σε αδιαφάνεια. ● Σε δημιουργία λειτουργικών μονοπωλίων. ● Σε μη δυνατότητα αξιοποίησης σχολάζοντος προσωπικού. Όσο υπάρχουν αποκλειστικές αρμοδιότητες μπορεί κάποιος υπάλληλος να αρνηθεί εκτέλεση έργου επικαλούμενος – ορθώς-  ‘αναρμοδιότητα’ και να έχουμε το φαινόμενο κάποιοι υπάλληλοι – συνήθως στενοί συνεργάτες της ηγεσίας του φορέα- να εργάζονται υπερβολικά και κάποιοι να κάθονται ή να υπολειτουργούν προκλητικά. Απαιτείται παρέμβαση στην αρχιτεκτονική των δομών των ΟΕΥ με μεγάλες λειτουργικές μονάδες και ευρύτητα αρμοδιοτήτων, κάτι που θα οδηγήσει σε ομοειδείς υπαλληλικές ομάδες  με μεγάλη buffering capacity (αυτορρυθμιστική ικανότητα) και ουσιαστική εφαρμογή μη αποκλειστικών αρμοδιοτήτων. Η προσέγγιση αυτή αποτελεί τον πυρήνα της φιλοσοφίας για seamless service – ουσιαστικά είναι ταυτόσημη με τη λειτουργία ‘no wrong door’-  που βελτιώνει κατακόρυφα την εξυπηρέτηση των πολιτών, προωθεί την υλοποίηση των αποφάσεων και μειώνει τις διοικητικές δαπάνες. Είναι μια προσέγγιση που εφαρμόζεται σε πολλούς δημόσιους φορείς ανεπτυγμένων κρατών. Οντολογική διαφοροποίηση και προσδιορισμός των εννοιών ‘Αρμοδιότητα’, ‘Ευθύνη’, ‘Υποχρέωση’ και  ‘Δυνατότητα’ Σε μεγάλο αριθμό ΟΕΥ Υπουργείων, Περιφερειών και Δήμων γίνεται αδιακρίτως η χρήση των όρων ‘Αρμοδιότητα’, ‘Ευθύνη’, ‘Υποχρέωση’ και  ‘Δυνατότητα’, με συχνότερα συναντώμενο τον όρο ‘Αρμοδιότητα’. Αποτελεί, βεβαίως δήλωση του προφανούς πως υπάρχουν σημαντικές και ουσιαστικές διαφορές μεταξύ αυτών των εννοιών και πρέπει  να επισημανθεί πως η αδιάκριτη χρήση τους (είτε γίνεται σκόπιμα είτε τυχαία) μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές λειτουργικές στρεβλώσεις. Αυτό οφείλεται στο ότι οι έννοιες αυτές είναι προσδιοριστικοί παράγοντες της ποιότητας, της λειτουργικότητας, της διαφάνειας, του κόστους ακόμα και της νομιμότητας των πράξεων της Διοίκησης. Σε γενικές γραμμές: ► Η   ‘Αρμοδιότητα’ εμπεριέχει το στοιχείο της εξουσιοδότησης. Με την έννοια αυτή είναι, πράγματι, Αρμοδιότητα: ΄… Η έκδοση απόφασης για την επίταξη προσωπικών υπηρεσιών, καθώς και κινητών και ακινήτων, (βλέπε π.χ άρθρο 6  του ΟΕΥ της Περιφέρειας Αττικής). Ενώ, ΄… Η συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς για την καταστολή των δασικών πυρκαγιών ’  δεν πρέπει να προσδιορίζεται ως Αρμοδιότητα αλλά ως Υποχρέωση της Αυτοτελούς Διεύθυνσης Πολιτικής Προστασίας. ► Η ‘Ευθύνη’ και η  ‘Υποχρέωση’ είναι προσδιοριστικά στοιχεία των μηχανισμών ελέγχου, με διαφορετικό ρόλο στον εντοπισμό/ καταλογισμό ευθυνών αλλά  και  στην πρόκληση / ενεργοποίηση ενεργειών. Επί παραδείγματι: Η ‘…τήρηση αρχείου σχετικά με την αντιμετώπιση και αποκατάσταση των καταστροφών στην Περιφέρεια…’ αποτελεί  ‘Υποχρέωση’ και όχι αρμοδιότητα του Τμήματος Συντονισμού της Αυτοτελούς Διεύθυνσης Πολιτικής Προστασίας,   (βλέπε π.χ άρθρο 6  του ΟΕΥ της Περιφέρειας Αττικής).  Ο Τμηματάρχης αυτού του Τμήματος έχει την υποχρέωση να ορίσει υπάλληλο που θα έχει την ευθύνη  για την  τήρηση αυτού του Αρχείου. Η απουσία από το κείμενο ενός ΟΕΥ της υποχρέωσης ενός Τμηματάρχη να ορίσει υπεύθυνο για συγκεκριμένη λειτουργία  του Τμήματος, αποτελεί  βασικότατη   παράλειψη  και   αναδεικνύει έλλειψη ολοκληρωμένου λειτουργικού σχεδιασμού, που σημαίνει: Το Τμήμα θα τρέχει πίσω από τα γεγονότα και τις υπηρεσιακές ανάγκες.   Είναι προφανές ότι απαιτείται αυστηρή οντολογική διαφοροποίηση και προσδιορισμός των εννοιών ‘Αρμοδιότητα’, ‘Ευθύνη’, ‘Υποχρέωση’ και  ‘Δυνατότητα’. Πρόκειται για ένα έργο κρίσιμης μεταρρυθμιστικής σημασίας. 4Περισσότερα *