Γράφει ο Ι. ΠΑΡΚΑΣ
…Με άλλα λόγια, οι πολίτες είδαν τις προσδοκίες τους
να διαψεύδονται, διατηρούν όμως πάντα προσδοκίες…
…η προώθηση νέων μορφών διακυβέρνησης αποτελεί έναν από τους τέσσερις στρατηγικούς στόχους που πρέπει
να επιτύχει η παρούσα Επιτροπή στη διάρκεια της θητείας της...’
Romano Prodi
Romano Prodi
Το
Φεβρουάριο του 2000, κατά την παρουσίαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο
Κοινοβούλιο, ο τότε πρόεδρός της Romano Prodi είχε δηλώσει: ‘η προώθηση νέων μορφών διακυβέρνησης αποτελεί έναν από τους
τέσσερις στρατηγικούς στόχους που πρέπει να επιτύχει η παρούσα
Επιτροπή στη διάρκεια της θητείας της’ .Τον επόμενο χρόνο, τον Ιούλιο του 2001, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε Λευκή Βίβλο με τίτλο ‘Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση’ η οποία απετέλεσε πηγή εκτεταμένων μελετών, δημόσιων συζητήσεων, σεμιναρίων, παρατηρήσεων και άρθρων σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.
Επιτροπή στη διάρκεια της θητείας της’ .Τον επόμενο χρόνο, τον Ιούλιο του 2001, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε Λευκή Βίβλο με τίτλο ‘Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση’ η οποία απετέλεσε πηγή εκτεταμένων μελετών, δημόσιων συζητήσεων, σεμιναρίων, παρατηρήσεων και άρθρων σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.
Η ανάγκη να στηριχτούν οι ΟΤΑ
ώστε να υπάρξει κοινωνική σταθερότητα και κοινωνική συνοχή σε μια περίοδο
όξυνσης της οικονομικής κρίσης, τονίζεται στη «Διακήρυξη της Cadiz” όπως αυτή αποτυπώθηκε στην 25η
γενική συνέλευση του Συμβουλίου των Δήμων και των Περιφερειών της Ευρώπης (CEMR) , που πραγματοποιήθηκε από τις 26 έως
τις 28 Σεπτεμβρίου 2012, στην πόλη Cadiz της
Ισπανίας.
Παράλληλα στη «Διακήρυξη της Cadiz» την οποία υπογράφουν περισσότεροι από 700 εκπρόσωποι δήμων, περιφερειών και φορέων, αναφέρεται ότι ο δρόμος της καινοτομίας περνά μέσα από την Αποκέντρωση, την Ανάπτυξη, τη Δημοκρατία (3D: Decentralization, Development, Democracy) και υπογραμμίζεται η ανάγκη στενής συνεργασίας μεταξύ των πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών φορέων για την αναστροφή της κατάστασης.
Πρέπει να τονίσουμε με έμφαση, ότι η εφαρμογή σύγχρονης και αποτελεσματικής διακυβέρνησης είναι, σε μεγάλο βαθμό, εσωτερικό θέμα του κάθε κράτους καθώς προϋποθέτει αφενός συγκεκριμένη πολιτική βούληση και επιλογές και αφετέρου τη συμμετοχή όλων των βασικών κοινωνικών εταίρων και μηχανισμών, όπως το σύστημα παραγωγής νομοθετικού έργου, το σύστημα απονομής δικαιοσύνης, τις δημόσιες υπηρεσίες όλων των επιπέδων, τον ιδιωτικό τομέα, την κοινωνία των πολιτών, κ.ά.
Βάσει των
ανωτέρω, η προώθηση νέων μορφών διακυβέρνησης δεν
είναι, σε καμιά περίπτωση, αποκλειστική αρμοδιότητα των ευρωπαϊκών θεσμικών
οργάνων, και ακόμα λιγότερο της Επιτροπής. Παρά ταύτα, λόγω της τεράστιας
εμπειρίας και της τεχνικής υποστήριξης υψηλού επιπέδου που της παρέχεται, η
Επιτροπή παράγει έργο που έχει πάντοτε ιδιαίτερο πολιτικό, οικονομικό και
οργανωτικό ενδιαφέρον. Στα πλαίσια της ιδιαίτερης σημασίας
που δίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση στο ρόλο των νέων τρόπων Διακυβέρνησης, η Λευκή
Βίβλος της Επιτροπής αποτελεί ένα πολύ χρήσιμο κείμενο για τις αρχές και τις
προοπτικές για μια νέα Διακυβέρνηση που θα ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των
πολιτών για τη δημιουργία κοινωνικής δυναμικής σωστής ανάπτυξης και προόδου.
Σημαντικά αποσπάσματα αυτής της Λευκής Βίβλου
παρουσιάζονται αμέσως μετά. Πολλές από τις παρατηρήσεις και προτάσεις αυτού του
κειμένου αφορούν σε βασικές έννοιες της βιώσιμης ανάπτυξης με την ευρύτατη
έννοια του όρου. Οι τρόποι
διακυβέρνησης που προτείνονται στη Λευκή Βίβλο αναδεικνύουν τον σημαντικό – και
σε πολλές περιπτώσεις μοναδικό - ρόλο που μπορούν και πρέπει να παίξουν οι
Περιφερειακές και Τοπικές αρχές στην κοινωνική πρόοδο και ανάπτυξη. Υπό την
έννοια αυτή, μια προσεκτική μελέτη του κειμένου αυτής της Λευκής Βίβλου θα μπορούσε
να βοηθήσει σημαντικά στη συνολική κατανόηση των τεράστιων και
μοναδικών δυνατοτήτων του θεσμού της Αυτοδιοίκησης στη βελτίωση της ζωής των πολιτών.
* Οι
επισημάνσεις με bold σε διάφορα αποσπάσματα του κειμένου της Λευκής Βίβλου
δεν υφίστανται στο αρχικό κείμενο (COM(2001) 428 τελικό) και έχουν γίνει λόγω του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος
του συγκεκριμένου σημείου του κειμένου.
Αποσπάσματα
από: Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση
- Μία Λευκή Βίβλος / COM/2001/0428 τελικό
‘…Η εισαγωγή των αλλαγών απαιτεί
προσπάθειες εκ μέρους
όλων: των κεντρικών κυβερνήσεων, των περιφερειών, των πόλεων και της κοινωνίας
των πολιτών στα σημερινά
και τα μελλοντικά
κράτη μέλη. Η
Λευκή Βίβλος απευθύνεται πρωταρχικά σε όλους αυτούς…’
Επιτροπή των Ευρωπαϊκών
Κοινοτήτων
α. Εισαγωγή
β. Γιατί η αναμόρφωση;
γ. Οι Αρχές της χρηστής Διακυβέρνησης
δ. Προτάσεις για
αλλαγές
α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η
Λευκή Βίβλος για την Ευρωπαϊκή Διακυβέρνηση αφορά τον τρόπο με τον οποίο η
Ένωση κάνει χρήση των εξουσιών που της αναθέτουν οι πολίτες της.
…..Η
Λευκή Βίβλος προτείνει τη διεύρυνση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων όσον αφορά
την πολιτική προκειμένου
να επιτύχει τη μεγαλύτερη
συμμετοχή πολιτών και
οργανώσεων στη χάραξη και την εφαρμογή
της κοινοτικής πολιτικής. Προωθεί τη μεγαλύτερη
διαφάνεια, λογοδότηση και ευθύνη των συμμετεχόντων...
…Η Επιτροπή δεν μπορεί να προβεί σε αυτές τις αλλαγές από μόνη της, ούτε η παρούσα
Λευκή Βίβλος μπορεί
να θεωρηθεί πανάκεια για όλα τα προβλήματα. Η
εισαγωγή των αλλαγών απαιτεί προσπάθειες εκ μέρους
όλων των άλλων οργάνων, των κεντρικών κυβερνήσεων, των περιφερειών, των πόλεων
και της κοινωνίας των πολιτών στα σημερινά
και τα μελλοντικά κράτη μέλη. Η Λευκή Βίβλος
απευθύνεται πρωταρχικά σε όλους αυτούς. Προτείνει μια δέσμη αρχικών δράσεων.
…Η αναμόρφωση της διακυβέρνησης αφορά τον τρόπο με τον
οποίο χρησιμοποιεί η ΕΕ τις εξουσίες που της έχουν αναθέσει οι πολίτες της.
Εξετάζει πώς μπορούν και πρέπει να γίνουν τα πράγματα. Στόχος είναι να
διευρυνθεί η διαδικασία λήψεως αποφάσεων ώστε να μπορούν να συμμετάσχουν
περισσότεροι φορείς και να μπορεί να υπάρξει λογοδότηση.
…Η καλύτερη χρήση των εξουσιών θα προσεγγίσει την ΕΕ
στους πολίτες και θα οδηγήσει σε αποτελεσματικότερες πολιτικές.
…Για να επιτευχθεί αυτό το όραμα, η Ένωση πρέπει να
προβεί σε καλύτερο συνδυασμό των διαφόρων μέσων πολιτικής, όπως η νομοθεσία, ο
κοινωνικός διάλογος, η διαρθρωτική χρηματοδότηση και τα προγράμματα δράσης.
β. ΓΙΑΤΙ Η
ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ
ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ;
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχει επιτύχει 50 έτη σταθερότητας,
ειρήνης και οικονομικής ευημερίας. Στο διάστημα αυτό, συνέβαλε στην ανύψωση του
επιπέδου διαβίωσης, οικοδόμησε την εσωτερική αγορά και δυνάμωσε τη φωνή της
Ένωσης στον κόσμο. Τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί δεν θα μπορούσαν ποτέ
να επιτευχθούν από τα κράτη μέλη ξεχωριστά…
…Παρά τα επιτεύγματά της όμως, πολλοί Ευρωπαίοι
αισθάνονται αποξενωμένοι από το έργο της Ένωσης…. Η όλο και χαμηλότερη
συμμετοχή στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το "όχι" της
Ιρλανδίας καταδεικνύουν επίσης το όλο και μεγαλύτερο χάσμα που δημιουργείται
μεταξύ της Ένωσης και των πολιτών που υπηρετεί:
* Είναι
εμφανής η αδυναμία της Ένωσης να δρα αποτελεσματικά εκεί που υπάρχουν σαφείς
ανάγκες, για παράδειγμα στην απασχόληση, την κρίση για την ασφάλεια των τροφίμων,
την εγκληματικότητα, τις συγκρούσεις στα σύνορα της ΕΕ και τον ρόλο της στο
παγκόσμιο χώρο.
* Και όπου η
Ένωση δρα αποτελεσματικά, σπάνια της αναγνωρίζεται. Οι πολίτες δεν κατανοούν
ότι οι βελτιώσεις που σημειώνονται όσον αφορά τα δικαιώματά τους και την
ποιότητα ζωής οφείλονται σε αποφάσεις που λαμβάνονται σε ευρωπαϊκό μάλλον παρά
εθνικό επίπεδο. Ταυτόχρονα, περιμένουν από την Ένωση να δρα το ίδιο
αποτελεσματικά και δυναμικά όπως οι εθνικές κυβερνήσεις.
* Τα κράτη
μέλη αντίστοιχα δεν ανακοινώνουν επαρκώς τί ακριβώς κάνει η Ένωση και ποιός
είναι ο δικός τους ρόλος στο πλαίσιο της Ένωσης. Με μεγάλη ευκολία τα κράτη
μέλη επιρρίπτουν τις ευθύνες στις "Βρυξέλλες" για δύσκολες αποφάσεις
στις οποίες έχουν συναινέσει, ή ακόμα τις οποίες έχουν τα ίδια ζητήσει να
ληφθούν.
Οι πολίτες δεν νιώθουν απαραίτητα λιγότερο Ευρωπαίοι.
Αναμένουν πάντα πανευρωπαϊκές ενέργειες σε πολλούς τομείς, χωρίς ωστόσο να
έχουν πλέον εμπιστοσύνη στο σύνθετο σύστημα που θα τους δώσει αυτά που
επιθυμούν. Με άλλα λόγια, οι πολίτες
είδαν τις προσδοκίες τους να διαψεύδονται, διατηρούν όμως πάντα προσδοκίες.
γ. ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΤΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ
Πέντε
αρχές υποστηρίζουν τη χρηστή διακυβέρνηση και τις αλλαγές που προτείνονται στο
παρόν έγγραφο: διαφάνεια, συμμετοχή, λογοδοσία, αποτελεσματικότητα και συνοχή.
Κάθε
αρχή είναι σημαντική
για την καθιέρωση περισσότερο δημοκρατικής
διακυβέρνησης. Υποστηρίζουν τη δημοκρατία
και το κράτος δικαίου στα κράτη μέλη,
αλλά εφαρμόζονται
σε όλα τα επίπεδα κυβέρνησης ― παγκόσμιο,
ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό.
Διαφάνεια
|
Τα
όργανα πρέπει να εργάζονται κατά τρόπο πιο διάφανο. Από κοινού με τα κράτη μέλη, πρέπει να
κοινοποιούν τι ακριβώς κάνει η ΕΕ και ποιες αποφάσεις λαμβάνει. Πρέπει να
χρησιμοποιούν γλώσσα
εύληπτη και κατανοητή στο ευρύ κοινό. Κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για να
ενισχυθεί η εμπιστοσύνη
προς τόσο πολύπλοκα όργανα.
|
|
Συμμετοχή
|
Η
ποιότητα, η σχετικότητα, και η αποτελεσματικότητα
των πολιτικών της ΕΕ εξαρτώνται από την εξασφάλιση ευρείας συμμετοχής σε όλη την
πορεία της πολιτικής ― από τη χάραξή της έως την εφαρμογή της. Η μεγαλύτερη συμμετοχή θα μπορέσει, κατά πάσα
πιθανότητα, να δημιουργήσει
καλύτερο κλίμα εμπιστοσύνης
στο τελικό αποτέλεσμα
και στα όργανα που χαράσσουν και εκτελούν πολιτικές. Η συμμετοχή εξαρτάται σε
αποφασιστικό βαθμό
από τις κεντρικές κυβερνήσεις που ακολουθούν ανοικτή προσέγγιση κατά την
ανάπτυξη και την εφαρμογή
των πολιτικών της ΕΕ.
|
|
Λογοδοσία
|
Χρειάζεται
να γίνουν σαφέστεροι οι ρόλοι στις νομοθετικές
και εκτελεστικές διαδικασίες. Κάθε όργανο της ΕΕ πρέπει να εξηγεί και να
αναλαμβάνει την ευθύνη για
ό,τι κάνει στο πλαίσιο της Ευρώπης. Χρειάζεται όμως επίσης μεγαλύτερη σαφήνεια
και υπευθυνότητα από τα κράτη μέλη
και όλους όσους εμπλέκονται
στην ανάπτυξη και την εφαρμογή
των πολιτικών της ΕΕ, σε οποιοδήποτε επίπεδο.
|
|
..
Αποτελεσματι-
κότητα
|
Οι
πολιτικές πρέπει να είναι αποτελεσματικές
και έγκαιρες, να παρέχουν ό,τι χρειάζεται βάσει σαφών στόχων, αξιολόγησης της
μελλοντικής επίπτωσης
και, όπου υπάρχει, βάσει παλαιότερης πείρας. Η αποτελεσματικότητα εξαρτάται
και αυτή από την εφαρμογή
των πολιτικών της ΕΕ κατά τρόπο αναλογικό και από τη λήψη αποφάσεων στο πλέον
κατάλληλο επίπεδο.
|
Συνοχή
|
Πολιτικές
και δράση πρέπει να έχουν συνοχή και να γίνονται εύκολα κατανοητές. Η ανάγκη
για συνοχή εντός της Ένωσης γίνεται όλο και μεγαλύτερη: το φάσμα της αποστολής έχει
διευρυνθεί - η διεύρυνση θα εντείνει την ποικιλομορφία - προκλήσεις
όπως οι κλιματικές
και δημογραφικές μεταβολές υπερβαίνουν
τα όρια των τομεακών
πολιτικών βάσει των οποίων είχε οικοδομηθεί
η Ένωση. Οι περιφερειακές και οι τοπικές αρχές εμπλέκονται όλο και
περισσότερο στις πολιτικές της ΕΕ. Η συνοχή απαιτεί πολιτική ηγεσία και
ισχυρή αρμοδιότητα
εκ μέρους των οργάνων για
να εξασφαλιστεί μία συνεπής προσέγγιση εντός
ενός πολυσύνθετου μηχανισμού.
|
Κάθε αρχή είναι
αυτή καθαυτή σημαντική. Δεν μπορούν όμως να υλοποιηθούν χωρίς ξεχωριστές δράσεις. Οι πολιτικές δεν μπορούν πλέον να είναι αποτελεσματικές παρά μόνο αν ετοιμάζονται, εφαρμόζονται και επιβάλλονται με τρόπο που θα εμπλέκει όλο και περισσότερα μέρη.
Η εφαρμογή αυτών των πέντε αρχών ενισχύει την εφαρμογή των αρχών της Αναλογικότητας και της Επικουρικότητας.
Από τη στιγμή της χάραξης μιας πολιτικής έως
την εφαρμογή της, η επιλογή του επιπέδου στο οποίο γίνονται οι ενέργειες
(από το ευρωπαϊκό έως το τοπικό) και των μέσων που θα χρησιμοποιηθούν πρέπει
να είναι ανάλογα προς τους επιδιωκόμενους στόχους. Αυτό σημαίνει ότι, πριν εγκαινιαστεί μια πρωτοβουλία, είναι ουσιαστικής σημασίας να ελέγχεται συστηματικά:
α) αν είναι πράγματι αναγκαία η δημόσια δράση,
β) αν το επίπεδο είναι το πλέον κατάλληλο, και
γ) αν τα λαμβανόμενα μέτρα είναι αναλογικά προς τους εν λόγω στόχους.
δ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΕΣ
Οι προτάσεις για αλλαγές χωρίζονται σε τέσσερις ομάδες. Η πρώτη επικεντρώνεται στη βελτίωση της ανάμιξης κατά τη διαμόρφωση και την εφαρμογή της πολιτικής ...
Μια δεύτερη ομάδα αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας και
την εκτέλεση των πολιτικών …
Η τρίτη αποβλέπει στη στενότερη διασύνδεση της ευρωπαϊκής
διακυβέρνησης με τον ρόλο της Ένωσης στον κόσμο.
Τέλος, η τέταρτη ομάδα εξετάζει τον ρόλο που διαδραματίζουν τα όργανα.
Μεγαλύτερη
Συμμετοχή.
|
Η δημοκρατία εξαρτάται από το αν οι πολίτες
είναι σε θέση να συμμετέχουν στο δημόσιο διάλογο. Για να γίνει κάτι τέτοιο, οι πολίτες πρέπει να
έχουν πρόσβαση σε αξιόπιστη πληροφόρηση και να μπορούν να
εξετάζουν ενδελεχώς τη διαδικασία της πολιτικής στα διάφορα στάδιά της. Σημαντικότατη πρόοδος σημειώθηκε κατά το 2001 με τη θέσπιση νέων κανόνων, με τους οποίους προσφέρεται στους
πολίτες μεγαλύτερη δυνατότητα πρόσβασης στα κοινοτικά έγγραφα.
Αλλά
τα όργανα και τα κράτη μέλη
χρειάζεται επίσης να επικοινωνούν κατά τρόπο πιο ενεργό με το ευρύ κοινό όσον
αφορά τα ευρωπαϊκά θέματα.
Η πολιτική επικοινωνίας της Επιτροπής και των άλλων οργάνων θα ενισχύσει τις
προσπάθειες διάδοσης της πληροφορίας σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, και όπου
αυτό είναι δυνατό κάνοντας χρήση των δικτύων, των οργανώσεων λαϊκής βάσης και
των εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών.
Η πληροφορία πρέπει να παρουσιάζεται κατά
τρόπο προσαρμοσμένο στις τοπικές ανάγκες και
ανησυχίες, και να διατίθεται σε όλες τις επίσημες γλώσσες της
Ένωσης, αν η Ένωση θέλει να περιλάβει μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού της.
Η παροχή μεγαλύτερης πληροφόρησης και η ουσιαστικότερη επικοινωνία είναι
προϋπόθεση για τη δημιουργία της αίσθησης του
‘ανήκειν’…
|
Προσέγγιση των πολιτών μέσω της δημοκρατίας σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
|
Η επέκταση της δραστηριότητας της Ένωσης κατά την τελευταία
δεκαπενταετία την έχει φέρει πλησιέστερα στις περιφέρειες, τις πόλεις και τις
κοινότητες, που είναι πλέον υπεύθυνες για την εφαρμογή των πολιτικών της ΕΕ, από τη γεωργία και τη διαρθρωτική χρηματοδότηση έως τα περιβαλλοντικά πρότυπα.
Η εντονότερη ανάμιξη των αρχών της περιφερειακής
και τοπικής αυτοδιοίκησης στις πολιτικές της Ένωσης αντικατοπτρίζει επίσης
τόσο τις όλο και μεγαλύτερες αρμοδιότητές τους σε μερικά κράτη μέλη όσο και τη δυναμική ανάμιξη πολιτών και οργανώσεων λαϊκής βάσης στην τοπική δημοκρατία .
Και όμως, ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί σήμερα η Ένωση δεν επιτρέπει επαρκώς
διάδραση σε μια σύμπραξη πολλών επιπέδων, σε μια εταιρική σχέση όπου οι εθνικές κυβερνήσεις εμπλέκουν πλήρως τις περιφέρειες και τις πόλεις τους στη λήψη
αποφάσεων ευρωπαϊκού επιπέδου. Οι περιφέρειες και οι πόλεις συχνά αισθάνονται
ότι, παρά την όλο και μεγαλύτερη ευθύνη τους για την
εφαρμογή των πολιτικών της Ένωσης, δεν γίνεται εκμετάλλευση του ρόλου τους ως αιρετού και αντιπροσωπευτικού
διαύλου μεταξύ πολιτών και πολιτικών της ΕΕ.
Άλλη
επίκριση είναι ότι η νομοθεσία
που θεσπίζεται από το Συμβούλιο
και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι είτε εξαιρετικά λεπτομερής είτε ανεπαρκώς
προσαρμοσμένη στις τοπικές
συνθήκες και πείρα -συχνά έντονα αντίθετη από τις αρχικές προτάσεις που είχαν
υποβληθεί από την Επιτροπή.
|
Οι
επικρίσεις δεν στρέφονται όμως μόνο προς την Ένωση. Η
βασική ευθύνη για την ανάμιξη
των αρχών της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης στην πολιτική της ΕΕ παραμένει, και θα πρέπει να
παραμείνει, στα χέρια της
Εθνικής Διοίκησης. Οι εθνικές
κυβερνήσεις όμως
θεωρείται συχνά ότι δεν εμπλέκουν
επαρκώς τους περιφερειακούς και τοπικούς φορείς στην προπαρασκευή των θέσεών
τους σχετικά με τις πολιτικές της ΕΕ. Κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να προβλέπει τους κατάλληλους μηχανισμούς για ευρύτερες διαβουλεύσεις όταν συζητώνται
αποφάσεις της ΕΕ και τίθενται σε εφαρμογή πολιτικές της Ένωσης με περιφερειακή διάσταση.
Η διαδικασία χάραξης κοινοτικής πολιτικής, και ειδικότερα η χρονική
διάσταση, θα πρέπει να αποτελέσει για τα κράτη μέλη το έναυσμα να ακούσουν με προσοχή και να αντλήσουν διδάγματα από την περιφερειακή και τοπική πείρα.
Για τη σύσταση καλύτερης σύμπραξης στα διάφορα επίπεδα χρειάζεται συμπληρωματική δράση στο ευρωπαϊκό, και συγκεκριμένα σε τρεις τομείς:
Ανάμιξη στη
διαμόρφωση
πολιτικής.
|
Στο
ευρωπαϊκό επίπεδο, η Επιτροπή πρέπει να εξασφαλίσει ότι η πείρα της
περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης και οι συνθήκες στο επίπεδο αυτό λαμβάνονται υπόψη κατά
την προετοιμασία
των προτάσεων πολιτικής. Προς το σκοπό αυτό, θα πρέπει να διοργανώνεται συστηματικός διάλογος με ευρωπαϊκές και
εθνικές ενώσεις της περιφερειακής και τοπικής Διοίκησης, ενώ παράλληλα θα
τηρούνται οι εθνικές συνταγματικές
και διοικητικές ρυθμίσεις.
Η Επιτροπή ενθαρρύνει τις εν εξελίξει προσπάθειες για στενότερη συνεργασία μεταξύ των εν λόγω
ενώσεων και της επιτροπής των περιφερειών. Επί πλέον, η ανταλλαγή προσωπικού
και η από κοινού κατάρτιση διοικητικών υπαλλήλων διαφόρων επιπέδων θα
συνέβαλε στην αμοιβαία
κατανόηση των στόχων πολιτικής, και την καλύτερη γνώση των μεθόδων εργασίας και
των μέσων που χρησιμοποιεί κάθε διοίκηση.
|
Μεγαλύτερη ευελιξία.
|
Οι
τοπικές συνθήκες μπορεί
να καταστήσουν δύσκολη τη θέσπιση μίας
και μόνης δέσμης κανόνων που θα καλύπτει
ολόκληρη την Ένωση και δεν θα δεσμεύει
τη νομοθετική διαδικασία με υπερβολικά
πολύπλοκους μηχανισμούς. Θα πρέπει να
υπάρξει μεγαλύτερη
ευελιξία ως προς τα μέσα
που προσφέρονται για την εφαρμογή
της νομοθεσίας και των
προγραμμάτων με έντονο περιφερειακό
αντίκτυπο, με
την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι βασικές αρχές που διέπουν την εσωτερική
αγορά.
Η
Επιτροπή επίσης τάσσεται υπέρ του να εξεταστεί κατά πόσον, τηρώντας τις
υφιστάμενες διατάξεις της
συνθήκης, η εφαρμογή
ορισμένων πολιτικών της ΕΕ
θα μπορούσε να επιτευχθεί
καλύτερα με
στοχοθετημένες,
τριμερείς συμβάσεις.
|
Τέτοιου
τύπου συμβάσεις
θα μπορούσαν να συναφθούν
μεταξύ κρατών μελών, των περιφερειών
και τοπικών οντοτήτων που ορίζονται από τα κράτη μέλη προς τον σκοπό
αυτό, και της Επιτροπής. Η κεντρική κυβέρνηση θα διαδραματίζει βασικό ρόλο
στην εκπόνησή των συμβάσεων
και θα παραμένει
υπεύθυνη για την εφαρμογή
τους.
Στη
σύμβαση θα προβλέπεται
ότι η ορισθείσα περιφερειακή ή τοπική αρχή στα κράτη μέλη θα αναλαμβάνει την εφαρμογή συγκεκριμένων ενεργειών ώστε
να υλοποιούνται οι ειδικοί στόχοι που ορίζονται στο πρωτογενές δίκαιο. Στη σύμβαση θα περιλαμβάνονται ρυθμίσεις σχετικές με την παρακολούθηση,
και η προσέγγιση θα αφορά κανόνες ή οδηγίες σε τομείς όπου κρατικές
αρχές περιφερειακού ή τοπικού επιπέδου είναι αρμόδιες για την εφαρμογή εντός του εθνικού
θεσμικού ή διοικητικού μηχανισμού.
Ο τομέας της
περιβαλλοντικής πολιτικής, θα μπορούσε
να αποτελέσει υποψήφιο τομέα
για τη δοκιμαστική
εφαρμογή αυτού του
σχεδίου. Εκτός αυτού, η Επιτροπή έχει ήδη δεσμευτεί ως προς μια πιο αποκεντρωμένη προσέγγιση για τη
μελλοντική περιφερειακή πολιτική .
|
|
Γενικότερη συνοχή των πολιτικών.
|
Πρέπει
να ληφθεί υπόψη ο τοπικός αντίκτυπος των κοινοτικών πολιτικών σε τομείς όπως οι Μεταφορές, η ενέργεια
ή το περιβάλλον. Οι πολιτικές αυτές πρέπει να αποτελούν τμήμα ενός συνεκτικού
συνόλου, όπως αναφέρεται στη δεύτερη έκθεση συνοχής της ΕΕ χρειάζεται να
αποφευχθεί μια
λογική που χαρακτηρίζεται από διαχωρισμό
των τομέων.
Με
τον ίδιο τρόπο, αποφάσεις που λαμβάνονται
σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο πρέπει να συμβαδίζουν με
ευρύτερο σύνολο αρχών που θα υποστηρίζουν διαρκέστερη και πλέον ισόρροπη
τοπική ανάπτυξη εντός της Ένωσης.
Η Επιτροπή σκοπεύει να κάνει χρήση του
ενισχυμένου
διαλόγου με
τα κράτη μέλη
και τις περιφέρειες και πόλεις τους για να εκπονήσει δείκτες που θα επισημαίνουν τα σημεία όπου υπάρχει ανάγκη συνοχής. Θα
βασιστεί σε προηγούμενες
εργασίες, όπως π.χ. η Ευρωπαϊκή Προοπτική Χωροταξικής Ανάπτυξης που
θεσπίστηκε το 1999 από τους υπουργούς χωροταξίας και περιφερειακής ανάπτυξης.
Οι εργασίες αυτές, που ενθαρρύνουν την καλύτερη συνοχή μεταξύ ενεργειών περιφερειακής ανάπτυξης
σε διάφορα επίπεδα, θα πρέπει να τροφοδοτήσουν μεταξύ άλλων και την αναθεώρηση των
πολιτικών ενόψει της στρατηγικής της αειφόρου ανάπτυξης.
|
Ανάμιξη
της κοινωνίας
των πολιτών.
|
Η
κοινωνία των πολιτών διαδραματίζει
σημαντικό ρόλο στην
προβολή των ανησυχιών του πολίτη και την παροχή υπηρεσιών που εξυπηρετούν τις
ανάγκες του λαού. Οι εκκλησιαστικές και θρησκευτικές κοινότητες θα συμβάλλουν και αυτές σημαντικά. Οι οργανώσεις
που αποτελούν την κοινωνία των πολιτών κινητοποιούν άτομα και μέσα, όπως π.χ.
εκείνους που δοκιμάζονται
από διακρίσεις ή αποκλεισμό. Η
Ένωση ενθαρρύνει την ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών στις υποψήφιες χώρες,
ως μέρος της προετοιμασίας
τους για προσχώρηση. Οι μη
κυβερνητικές οργανώσεις παίζουν σοβαρό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο στην
αναπτυξιακή πολιτική. Συχνά δρουν ως σήμα
κινδύνου ως προς την κατεύθυνση που παίρνει η
πολιτική συζήτηση .
Ιδιαίτερο
ρόλο και επίδραση ασκούν οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και η εργοδοσία. Η
συνθήκη της ΕΚ ζητά από την Επιτροπή
να διαβουλεύεται με τη
διοίκηση και τους εργαζόμενους
|
Η
κοινωνία των πολιτών περιλαμβάνει
τα εξής: συνδικαλιστικές ενώσεις και οργανώσεις εργοδοτών (‘κοινωνικοί
εταίροι’), μη
κυβερνητικές οργανώσεις, επαγγελματικά
επιμελητήρια,
φιλανθρωπικές οργανώσεις, οργανώσεις λαϊκής βάσης, οργανώσεις στις οποίες
πολίτες συμμετέχουν,
υπό ιδιόμορφες
καταστάσεις, στην τοπική και δημοτική
ζωή, εκκλησιαστικές και θρησκευτικές κοινότητες. Για ακριβέστερο ορισμό της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών, βλ. γνώμη της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με τίτλο ‘Ο ρόλος και η συμβολή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στην
ευρωπαϊκή οικοδόμηση’,
ΕΕ αριθ. C 329, 17.11.99 σελ.30.
|
κατά
την προετοιμασία
των προτάσεων, ειδικότερα στον τομέα
της κοινωνικής πολιτικής. Υπό ορισμένες
συνθήκες, επιτυγχάνονται δεσμευτικές
συμφωνίες που στη συνέχεια μετατρέπονται
σε
κοινοτικό δίκαιο (στο πλαίσιο
του κοινωνικού διαλόγου).
Οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να ενθαρρυνθούν περαιτέρω
ώστε να κάνουν χρήση της εξουσίας που τους παρέχεται από τη συνθήκη για να
συνάπτουν εθελοντικές συμφωνίες.
Η
κοινωνία των πολιτών βλέπει όλο και περισσότερο την Ευρώπη σαν το ιδανικό βήμα για την αλλαγή των
πολιτικών προσανατολισμών
και της κοινωνίας. Με τον τρόπο αυτό προσφέρονται πραγματικές δυνατότητες
για να διευρυνθεί ο διάλογος σχετικά με
τον ρόλο της Ευρώπης. Πρόκειται για μια
ευκαιρία να εμπλακούν
πιο ενεργά οι πολίτες στην επίτευξη των στόχων της Ένωσης και να τους
προσφερθεί να διαρθρωμένο
πλαίσιο για ανάδραση, κριτική και διαμαρτυρία…
|
… Η μεγαλύτερη
ανάμιξη
συμβαδίζει
με τη
μεγαλύτερη
ευθύνη. Η κοινωνία των πολιτών
πρέπει και αυτή να ακολουθήσει τις αρχές της χρηστής διακυβέρνησης που περιλαμβάνουν τη λογοδοσία και τη διαφάνεια. Η
Επιτροπή προτίθεται να συστήσει, πριν από το τέλος του έτους, μια ολοκληρωμένη ηλεκτρονική βάση
δεδομένων με λεπτομέρειες σχετικά με τις οργανώσεις της
κοινωνίας των πολιτών που δρουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η οποία θα δράσει ως
καταλύτης για τη βελτίωση της εσωτερικής τους οργάνωσης…
|
Ουσιαστικότερη και διαφανέ-
στερη διαβούλευση στο κέντρο της διαμόρ-
φωσης κοινοτικής πολιτικής
|
Η
Επιτροπή διαβουλεύεται ήδη με τα
ενδιαφερόμενα μέρη και με διάφορα μέσα.
Η
Επιτροπή αναπτύσσει τη διαβούλευση σε απευθείας σύνδεση, με την πρωτοβουλία για τη διαδραστική
χάραξη πολιτικών. Οι διαβουλεύσεις αυτές βοηθούν την Επιτροπή
και τα άλλα όργανα να παρεμβαίνουν
ως διαιτητές σε περιπτώσεις συγκρουόμενων
απαιτήσεων και προτεραιοτήτων, και να αναπτύσσουν ορίζοντες πιο μακροπρόθεσμων πολιτικών.
Συμμετοχή δεν σημαίνει παραπομπή της διαμαρτυρίας στα θεσμικά όργανα. Σημαίνει ουσιαστικότερη
διαμόρφωση πολιτικής
βάσει έγκαιρων διαβουλεύσεων και παρελθούσας πείρας.
Tο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και οι επιτροπές του επιδιώκουν
συχνά τη γνώμη
του κοινού και των ειδημόνων
με διαβουλεύσεις και
δημόσια ακρόαση,
βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα της εξέτασης των πολιτικών. Μερικά κράτη μέλη προβαίνουν συστηματικά σε
διαβουλεύσεις σε εθνικό επίπεδο σχετικά με
προτάσεις που έχουν φθάσει ενώπιον του Συμβουλίου...
Αυτό
που χρειάζεται είναι ένα ενισχυμένο
κλίμα διαβούλευσης και
διαλόγου, μια
στάση που θα ενστερνιστούν όλα τα ευρωπαϊκά όργανα, και η οποία θα αναμίξει ενεργότερα το
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στη συμβουλευτική
διαδικασία, εφόσον ο ρόλος του είναι η εκπροσώπηση των πολιτών.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να παίξει
καίριο ρόλο, για παράδειγμα
ενισχύοντας τη χρήση των δημόσιων
ακροάσεων. Τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα
αποτελούν σημαντικό
παράγοντα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και συμβάλλουν στην συνειδητοποίηση της ευρωπαϊκής
ταυτότητας και την προβολή της ανησυχίας των πολιτών. ..
Εξάλλου,
θα μπορούσε να
ενθαρρυνθεί η ανάμιξη
των εθνικών κοινοβουλίων και των ειδικευμένων
σε ευρωπαϊκά θέματα
επιτροπών τους, πρακτική που ακολουθεί ήδη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
|
Επί του παρόντος δεν είναι σαφές πως
γίνονται οι διαβουλεύσεις και ποιους εισακούν τα όργανα. Η Επιτροπή
διαθέτει περίπου 700 ειδικούς φορείς διαβουλεύσεων σε πολλές πολιτικές. Η
αύξηση του όγκου των διεθνών διαπραγματεύσεων
δημιουργεί την ανάγκη
περαιτέρω ειδικών διαβουλεύσεων. Η Επιτροπή θεωρεί ότι πρέπει να
εξορθολογιστεί αυτός ο δύσχρηστος μηχανισμός, όχι για να φιμωθεί η έκφραση
απόψεων αλλά, αντίθετα, για να καταστεί το σχήμα πιο αποτελεσματικό και υπεύθυνο, τόσο για εκείνους των
οποίων ζητείται η γνώμη
όσο και για εκείνους που λαμβάνουν
τις σχετικές συμβουλές.
Σε μερικούς
τομείς πολιτικής, όπου
υπάρχουν ήδη καλά θεμελιωμένες πρακτικές
διαβούλευσης, η Επιτροπή θα μπορούσε
να αναπτύξει περισσότερο εκτεταμένες
ρυθμίσεις σύμπραξης.… Ταυτόχρονα, οι ρυθμίσεις θα ωθήσουν τις οργανώσεις της
κοινωνίας των πολιτών να κάνουν αυστηρότερες τις εσωτερικές δομές τους, να παράσχουν εγγυήσεις ως προς
τη διαφάνεια και την αντιπροσωπευτικότητα, και να αποδείξουν την ικανότητά
τους να διαβιβάζουν πληροφορίες ή να διεξάγουν διάλογο στα κράτη μέλη.
|
Διασύνδεση
με
δίκτυα
|
Η
ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, οι νέες τεχνολογίες, οι πολιτιστικές αλλαγές και η
παγκόσμια αλληλεξάρτηση
έχουν οδηγήσει στη δημιουργία
εντυπωσιακής ποικιλίας ευρωπαϊκών και διεθνών δικτύων, επικεντρωμένων σε ειδικούς
στόχους. Μερικά από αυτά έχουν τύχει κοινοτικής χρηματοδοτικής στήριξης.
Τα δίκτυα αυτά διασυνδέουν επιχειρήσεις, κοινότητες, κέντρα ερευνών και αρχές
της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης. Παρέχουν νέες βάσεις για
ολοκλήρωση στο εσωτερικό της Ένωσης και για την γεφύρωση με τις υποψήφιες χώρες
και τον κόσμο.
Ενεργούν επίσης ως πολλαπλασιαστικοί παράγοντες, κάνοντας εντονότερη την
παρουσία της ΕΕ …
|
Και
όμως, πολλά από τα
δίκτυα αυτά, των οποίων οι ρίζες φθάνουν στην καρδιά της κοινωνίας,
αισθάνονται αποκομμένα
από τη διαδικασία της πολιτικής της ΕΕ. Καθιστώντας αυτά πιο προσβάσιμα και διαρθρώνοντας
καλύτερα τη σχέση τους με τα
όργανα, τα δίκτυα θα μπορούσαν
να συμβάλλουν
ουσιαστικότερα στις πολιτικές της ΕΕ. Πιο συγκεκριμένα, δίκτυα
περιφερειών και πόλεων που υποστηρίζουν τη διακρατική και διασυνοριακή
συνεργασία, π.χ. τα δίκτυα στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων, εμποδίζονται από τις
αποκλίνουσες διοικητικές και νομικές
προϋποθέσεις που εφαρμόζονται
σε κάθε συμμετέχουσα
υπηρεσία.
|
|
…Η πρόκληση για την Ένωση είναι να ανανεώσει τα θέματα της ευρωπαϊκής πολιτικής διαδικασίας. Τα ερωτήματα που τίθενται στην παρούσα Λευκή Βίβλο και οι απαντήσεις που
δίνονται συνδέονται με την ανανέωση αυτή. Με το παρόν έγγραφο
εγκαινιάζεται μια διαδικασία που ανταποκρίνεται στο αίσθημα απογοήτευσης πολλών πολιτών της Ένωσης. Η αποξένωση από τα πολιτικά
δρώμενα δεν είναι μόνο ευρωπαϊκό πρόβλημα· είναι παγκόσμιο, εθνικό, τοπικό. Για την Ένωση όμως αντιπροσωπεύει ιδιαίτερη πρόκληση…
…Ακολουθώντας μια προσέγγιση λιγότερο ιεραρχική και
συμπληρώνοντας τα μέσα εκτέλεσης των πολιτικών με μη νομοθετικά μέσα – πράγμα που
είναι αποτελεσματικότερο - η Ένωση θα ανανεώσει την Κοινοτική μέθοδο…
Σημείωση 1:
Το ότι η Λευκή Βίβλος
απαρίθμησε πέντε Αρχές για ‘χρηστή Διακυβέρνηση’ (διαφάνεια, συμμετοχή, λογοδοσία, αποτελεσματικότητα και συνοχή) δεν πρέπει να μας δημιουργήσει την εντύπωση ότι οι
Αρχές αυτές είναι ανεξάρτητες η μία από την άλλη. Αντιθέτως, πρόκειται για
όρους που απαρτίζουν ένα συνεκτικό- σχεδόν αδιαίρετο- εννοιολογικό σύνολο. Επί
παραδείγματι, στη σύγχρονη διακυβέρνηση δε νοείται λογοδοσία χωρίς διαφάνεια
και δε νοείται συμμετοχή χωρίς λογοδοσία.
Σημείωση 2:
Ο όρος ‘χρηστή Διακυβέρνηση’
επελέγη από την Επιτροπή για την ελληνική έκδοση της COM(2001) 428 στη θέση του αγγλικού όρου ‘good Governance’. Βέβαια, ‘χρηστή’
Διακυβέρνηση και ‘καλή’ Διακυβέρνηση δεν είναι το ίδιο πράγμα. Δεδομένου
ότι ‘χρηστή’ σημαίνει ‘ενάρετη’ θεωρούμε ως ορθότερη τη
χρήση του όρου ‘καλή Διακυβέρνηση’, που υπονοεί ‘ορθή Διακυβέρνηση’. Μια
διακυβέρνηση που κινείται με προσήλωση στα πλαίσια των αποδεκτών ηθικών κανόνων
αλλά δεν στηρίζει και αξιοποιεί το ανθρώπινο δυναμικό ή τα συγκριτικά
πλεονεκτήματα μιας περιοχής μπορεί να είναι ‘χρηστή’, αλλά - προφανώς- δεν
είναι καλή.
* * *
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου