Τοπική Αυτοδιοίκηση και έκτακτα περιστατικά

Γράφει ο  Ι. ΠΑΡΚΑΣ 

Ένας ενδιαφέρων τομέας που αναδεικνύει την πρακτική εφαρμογή της Αρχής της Επικουρικότητας είναι η ανάδειξη του ρόλου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην αντιμετώπιση των έκτακτων περιστατικών. Με εξαίρεση τα μικρά νησιά-κράτη, κάθε έκτακτο περιστατικό έχει τοπική ή - το πολύ - Περιφερειακή μορφή. Δεν υπάρχουν εθνικοί σεισμοί, πυρκαγιές και πλημμύρες.

Το ότι τα έκτακτα περιστατικά έχουν τοπικό χαρακτήρα δεν σημαίνει πως οι τοπικοί φορείς και οι τοπικές κοινωνίες μπορούν πάντοτε να αντιμετωπίσουν μια έκτακτη ανάγκη που υπάρχει στην  περιοχή τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η πρακτική εφαρμογή της Αρχής της Επικουρικότητας  συνοψίζεται στην οδηγία: Οι αποφάσεις λαμβάνονται και οι δράσεις υλοποιούνται στο κατώτερο επίπεδο που επιτρέπουν οι περιστάσεις.

Η Αρχή της Επικουρικότητας επιβάλλει να υπάρξει βοήθεια προς τους τοπικούς φορείς που δοκιμάζονται, αν οι τοπικοί μηχανισμοί αδυνατούν να αντιμετωπίσουν έγκαιρα και αποτελεσματικά μια έκτακτη ανάγκη. Ο τρόπος που παρέχεται αυτή η βοήθεια μπορεί να διαφέρει μεταξύ των διαφόρων πολιτικών, διοικητικών και οργανωτικών συστημάτων, αλλά η φιλοσοφία παραμένει η ίδια.

Παράδειγμα:

Μπορεί και πρέπει η κεντρική εξουσία να επιβάλλει να υπάρχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές ασφάλειας στα σχολεία καθώς και να είναι υποχρεωτική η ύπαρξη σχεδίου αντιμετώπισης έκτακτου περιστατικού σε κάθε σχολείο. Την απόφαση όμως για το αν θα γίνει εκκένωση του σχολείου μετά από την εκδήλωση πυρκαγιάς σε  γειτονικό εργοστάσιο δεν πρέπει να τη λάβει το Υπουργείο Παιδείας, ούτε καν ο Περιφερειάρχης, ο δήμαρχος ή ο αντιδήμαρχος Παιδείας. Την απόφαση στα οργανωμένα κράτη- με πραγματικό σχέδιο και εκπαίδευση στην αντιμετώπιση έκτακτων  περιστατικών- θα την πάρουν οι τοπικοί αρμόδιοι που βρίσκονται στο πεδίο εξέλιξης του περιστατικού (Πυροσβεστικές δυνάμεις, Διευθυντής Σχολείου, ή το στέλεχος (αν υπάρχει) για θέματα ασφάλειας του καιόμενου εργοστασίου).

Η πρακτική πλευρά της εφαρμογής της Αρχής της Επικουρικότητας αναδεικνύει τρεις παραμέτρους-κλειδιά που έχουν άμεση σχέση με τη σύγχρονη διακυβέρνηση:

Διαλειτουργικότητα Για να μπορέσει να εφαρμοστεί η Αρχή της Επικουρικότητας πρέπει να υπάρχουν ενιαίες προδιαγραφές στον τρόπο αντιμετώπισης των κινδύνων, της Οργάνωσης και της Επικοινωνίας. Αν κάθε μονάδα που συνδράμει και συμμετέχει έχει τις δικές της προδιαγραφές εξοπλισμού, τις δικές της συχνότητες επικοινωνίας, τους δικούς της κώδικες επαφής και τη δική της ορολογία σε ό,τι αφορά εξοπλισμό, λειτουργίες και (κυρίως) διαδικασίες, το τελικό αποτέλεσμα θα είναι το χάος. Ένα συχνό αποτέλεσμα.
Διεύρυνση των συνεργασιών Η Αρχή της Επικουρικότητας  επεκτείνεται και σε συνεργασία μεταξύ υπηρεσιών και φορέων του ίδιου διοικητικού επιπέδου. Επί παραδείγματι, συνήθως ένας Δήμος θα σπεύσει να συνδράμει άλλο Δήμο, ή μία Περιφέρεια θα συνδράμει μια άλλη Περιφέρεια στην αντιμετώπιση μιας έκτακτης ανάγκης. Σε αυτές τις περιπτώσεις η Αρχή της Επικουρικότητας μπορεί να συναντηθεί (τουλάχιστον τη συναντάμε σε ευρωπαϊκές χώρες) στους όρους ‘Σύμφωνο αμοιβαίας συνεργασίας’, ‘Σύμφωνο αμοιβαίας βοήθειας’ κλπ. Είναι προδήλως προτιμότερη μια τέτοια οργανωμένη και θεσμοθετημένη προετοιμασία παρά ένα τηλεφώνημα την ώρα της κρίσης όπου ο καλός δήμαρχος-γείτονας ρωτά το συνάδελφό του ‘τι μπορώ να κάνω για σένα’.
Καθολική γνώση  των λειτουργικών χαρακτηριστικών του συστήματος Για να μπορέσει να εφαρμοστεί αποτελεσματικά η Αρχή της Επικουρικότητας, θα πρέπει κάθε επίπεδο – και κυρίως το οργανωτικά κατώτερο - να γνωρίζει τους κανόνες και τον τρόπο λειτουργίας τόσον των ανώτερων επιπέδων, όσον και των διαφορετικών υπηρεσιών που συμμετέχουν ή συνδράμουν στην αντιμετώπιση της έκτακτης ανάγκης. Αν ο Διευθυντής ενός Σχολείου δε γνωρίζει τα βασικά χαρακτηριστικά λειτουργίας του ευρύτερου οργανωτικού ή διοικητικού επιπέδου από το οποίο θα πρέπει να ζητήσει συνδρομή τότε η επίκλησή του για βοήθεια μπορεί να είναι άστοχη, ανεπαρκής, ακατανόητη, άκαιρη ή ανεδαφική. Το να ζητά ο κάθε τοπικός φορέας επειγόντως πυροσβεστικά αεροπλάνα, ελικόπτερα και βοήθεια άλλων υπηρεσιών και φορέων σε κάθε πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει δεν αποτελεί  μόνο ομολογία ανικανότητας, αποτελεί τυπική περίπτωση ανευθυνότητας, άγνοιας, ελλιπούς προετοιμασίας, εγωκεντρισμού και αμετροέπειας. 4  Αναζητείται δήμος με πραγματικό Σχέδιο αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών