Η Αρχή της Επικουρικότητας

Γράφει ο Π. Ιωακείμ

'… Ήθελαν να μας λένε  από την Ουάσιγκτον πότε θα οργώνουμε το χωράφι μας, πότε θα μαζεύουμε τη σοδειά και πότε θα ζυμώνουμε …’

                                                                                             Thomas Jefferson ¹

 Η Αρχή της Επικουρικότητας είναι έννοια κλειδί τόσον στην υπόσταση του θεσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όσον και στην οργάνωση και λειτουργία των  κοινωνικών και διοικητικών συστημάτων.   

Στην ελληνική και ξένη βιβλιογραφία συναντάμε, κατά κόρον, ως ορισμό της Επικουρικότητας τη φράση ‘Επικουρικότητα σημαίνει να λαμβάνονται οι αποφάσεις στο κατώτερο δυνατό επίπεδο’. Θέλει προσοχή γιατί αυτό είναι τυπικό δείγμα αδυναμίας διάκρισης μεταξύ των εννοιών ‘ορισμός’ και ‘όρος’. Η διαφορά είναι μεγάλη: Το να λαμβάνονται αποφάσεις στο κατώτερο δυνατό επίπεδο είναι όρος για την εφαρμογή της Αρχής της Επικουρικότητας αλλά δεν αποτελεί τον ορισμό της Επικουρικότητας.

 Η έννοια της Επικουρικότητας ξεκινά από τις αρχέγονες κοινωνίες και παρουσιάζεται με συγκεκριμένο σχήμα την εποχή του Αριστοτέλη.

Η αρχή της Επικουρικότητας εκφράζεται από την αποδοχή πως  ‘η πλειοψηφία μπορεί να αποφασίζει μόνον για θέματα που την αφορούν’

Για επιμέρους θέματα ή περιοχές, η πλειοψηφία έχει δικαίωμα να αποφασίσει (στο πνεύμα της αλληλεγγύης) μόνον με την έννοια της βοήθειας, της στήριξης. Εξ΄ ου και η χρήση του όρου ‘Επικουρικότητα’.

Είναι προφανές, πως η Αρχή της Επικουρικότητας είναι προϋπόθεση της Δημοκρατίας. Με αυτή, την αυθεντική ερμηνεία του όρου, η Επικουρικότητα είναι ασπίδα εναντίον κάθε είδους πολιτικού, θρησκευτικού, πολιτισμικού  ή αισθητικού απολυταρχισμού καθώς προστατεύει το δικαίωμα ατομικών επιλογών που δεν αφορούν το σύνολο. Ποιος δημοκρατικός πολίτης θα δεχόταν να αποφασίζει (και με ποιο τρόπο;) το κοινωνικό σύνολο για το πώς θα ονομάσει το παιδί του, ποιο θρήσκευμα θα ασπαστεί ή ποια μουσική επιτρέπεται να ακούει; Η Αρχή της Επικουρικότητας δεν αναγνωρίζει τέτοιο δικαίωμα σε καμμία πλειοψηφία, σε καμμία Βουλή και σε κανένα  Συμβούλιο.

Στην πραγματικότητα, η Αρχή της Επικουρικότητας στηρίζεται στη σοφή διαπίστωση πως η έννοια '' πλειοψηφία  '' είναι σχετική με το θέμα και όχι με τους πολίτες! Όλοι οι άνθρωποι ανήκουμε σε κάποια πλειοψηφία και σε κάποια μειοψηφία, αναλόγως με το θέμα, το χρόνο και τον τόπο!  Δεν υπάρχει άνθρωπος στη Γη που να μην ανήκει σε κάποια κοινωνική, εθνική, πολιτική, επαγγελματική ή θρησκευτική μειονότητα. Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί στην Ελλάδα αποτελούν θρησκευτική πλειοψηφία αλλά στην Ιταλία ή την Ινδία αποτελούν μια ισχνή θρησκευτική μειονότητα.

Σύμφωνα με την αναφερθείσα προσέγγιση, η Αρχή της Επικουρικότητας προστατεύει και τις μειονότητες καθώς επιτρέπει την επιλογή τοπικών πολιτικών σε θέματα που δεν αφορούν το κοινωνικό σύνολο. Πέραν της ενίσχυσης της κοινωνικής ειρήνης, η προστασία της κάθε μειονότητας οδηγεί και πάλι στην προστασία της ατομικότητας.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση ξεκίνησε άτυπα σαν παραχώρηση του κεντρικού ηγεμόνα προς τους φύλαρχους και τους ισχυρούς τοπάρχες των πρώτων κοινωνιών. Με αυτόν τον τρόπο - και σε μια εμβρυακή εφαρμογή της Αρχής της Επικουρικότητας - η Τοπική Αυτοδιοίκηση εξασφάλιζε την μείωση των τριβών και την ανάπτυξη συνοχής και δύναμης του όποιου συνόλου. Στη συνέχεια, η Αρχή της Επικουρικότητας επεκτάθηκε και περιέλαβε επαγγελματικές κάστες, όπου διάφορα - σημαντικά για την εξουσία - επαγγέλματα απέκτησαν δικαιώματα αυτοδιοίκησης για θέματα που αφορούσαν το επάγγελμά τους.

Στην πορεία των αιώνων, διαπιστώθηκε πως αυτή η  ‘παραχώρηση’ των  ηγεμόνων αποτελούσε και την προσφορότερη και αποδοτικότερη λύση για την καλύτερη στήριξη και προστασία των πολιτών, τη μείωση των ενδοκοινωνικών τριβών, την εκμετάλλευση των τοπικών προϊόντων, την επίλυση των τοπικών προβλημάτων και την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων μιας περιοχής.

Στις χώρες με σημαντικό πληθυσμό Καθολικών, συναντάμε συχνή βιβλιογραφία όπου η Επικουρικότητα παρουσιάζεται ιστορικά ως δόγμα της Καθολικής Εκκλησίας για τον τρόπο διοίκησής της. Για το χώρο της Καθολικής Εκκλησίας η Αρχή της Επικουρικότητας, αναπτύχθηκε επίσημα για πρώτη φορά στην εγκύκλιο Novarum Rerum του 1891 από τον Πάπα Λέοντα ΙΓ, ως μια προσπάθεια να αρθρώσει μια μέση οδό μεταξύ του laissez-faire καπιταλισμού (οικονομική δραστηριότητα χωρίς κρατική παρέμβαση), αφενός, και τις διάφορες μορφές του κομμουνισμού, που υποτάσσουν το άτομο στο κράτος από την άλλη.

Η αρχή αναπτύχθηκε περαιτέρω από τον Πάπα Πίο ΧΙ  ο οποίος στην εγκύκλιο Quadragesimo Anno του 1931 έγραφε μεταξύ άλλων: ‘Αποτελεί αδικία, σοβαρό παράπτωμα και διασάλευση της ορθής πρακτικής για μια ευρύτερη και ισχυρότερη ένωση να αναλαμβάνει αρμοδιότητες, οι οποίες θα μπορούσαν να επιτευχθούν σε ικανοποιητικό βαθμό από μικρότερες και πιο αδύναμες κοινότητες… Ο αληθινός στόχος οποιασδήποτε κοινωνικής δραστηριότητας πρέπει να είναι η στήριξη προς  τα μέλη της κοινωνίας και όχι ο αφανισμός ή η απορρόφησή τους.’

Τόσο από την άποψη προστασίας της ατομικότητας, όσον και την προστασία τοπικών ιδιαιτεροτήτων, η σύγχρονη εφαρμογή της Αρχής της Επικουρικότητας είναι σε πλήρη συμφωνία με τη βασική προϋπόθεση της ύπαρξης πολλών επιλογών, που αποτελεί έναν από τους  συντελεστές  για τη βιωσιμότητα ενός συστήματος.

Η πρόοδος και η εξέλιξη σε κλίμα απόλυτης ομοιότητας είναι - εξ ορισμού – όχι μόνον αδύνατη, αλλά και ανύπαρκτη σαν έννοια καθώς χωρίς ποικιλότητα δε μπορεί να αναπαραχθεί η ζωή! Μπορεί η απόλυτη ομοιομορφία να είναι το όνειρο (και η εύκολη λύση) των οπαδών του συγκεντρωτικού σχεδιασμού και της κεντρικής,  εξουσιαστικής δημόσιας διοίκησης, αλλά είναι ο δήμιος της εξέλιξης και της προόδου.

1. Autobiography, by Thomas Jefferson. Retrieved: 24 Ιουλίου 2013. http://libertyonline.hypermall.com/Jefferson/Autobiography.html

*

Συγκοινωνίες και κοινωνικός αποκλεισμός

Γράφει ο Ι. ΠΑΡΚΑΣ

Η σημασία των συγκοινωνιών στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού είναι ήδη τεκμηριωμένη από αρκετές μελέτες σε Ευρωπαϊκές χώρες.		Σε μεγάλο βαθμό, το πρόβλημα του κοινωνικού αποκλεισμού είναι θέμα πρόσβασης σε υποδομές και σε κοινωνικά δρώμενα. Υπάρχουν ενδιαφέρουσες μελέτες στην Ευρώπη που δείχνουν πως μία από τις βασικές γενεσιουργές αιτίες του κοινωνικού αποκλεισμού είναι τα συστήματα μεταφορών και κυκλοφορίας
στην πόλη. Η δυνατότητα συμμετοχής σε πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες, η επίσκεψη σε συγγενείς και φίλους, η ψυχαγωγία αλλά και η συμμετοχή σε εθελοντικές δραστηριότητες είναι συντελεστές μείωσης του κοινωνικού αποκλεισμού. Η επισήμανση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία στον επιχειρησιακό σχεδιασμό της Δήμου. Οι αρχές της Βιώσιμης Ανάπτυξης επιβάλλουν μια πολύπλευρη ανάλυση η οποία δεν έχει θεωρητική μόνον αξία. Υπάρχουν πολλοί δήμοι στην Ευρώπη, που εξασφάλισαν σημαντικούς πόρους για έργα από τομείς που, χωρίς τη σωστή ανάλυση, δε θα διεννοούντο να προσεγγίσουν. Υποδομές των συγκοινωνιών, του αθλητισμού, του πολιτισμού, η συντήρηση και αναβάθμιση του δικτύου πεζοδρομίων  κλπ, χρηματοδοτούνται από δράσεις για τη μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού. 3ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Συγκοινωνίες- Μεταφορές

Γράφει ο Ι. ΠΑΡΚΑΣ

Όσο η Γη μετατρέπεται σε ‘Παγκόσμιο χωριό’, ο Τομέας και η σημασία των Μεταφορών θα μεγαλώνουν. Αυτή η τάση θα λύσει σημαντικά αναπτυξιακά προβλήματα, αλλά και θα δημιουργήσει καινούργια. Η έννοια - κλειδί για τη χάραξη πολιτικής είναι η ανάπτυξη των  Μεταφορών με κριτήρια βιώσιμης ανάπτυξης.		Ο τομέας των Μεταφορών και των Συγκοινωνιών παίζει καθοριστικό ρόλο στην ποιότητα της ζωής μας αλλά και στην  Τοπική και παγκόσμια Ανάπτυξη. Δεδομένου ότι οι Συγκοινωνίες είναι μεταφορά επιβατών, στο υπόλοιπο κείμενο θα χρησιμοποιείται ο γενικός όρος ‘Μεταφορές’. Ένα σύγχρονο σύστημα Μεταφορών πρέπει να υπακούει στους κανόνες της Βιώσιμης Ανάπτυξης, όπως προσδιορίστηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο Γκέτεμποργκ.  Ο όρος που
χρησιμοποιείται σήμερα στη χάραξη πολιτικής για αυτόν τον τομέα είναι ''Βελτιστοποίηση Μεταφορών''. Είναι προφανές πως αυτός ο τομέας έχει τεράστιες οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις στη ζωή μιας πόλης. Συνεπώς, για όλες τις διαστάσεις των Μεταφορών και Συγκοινωνιών, η συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι πολύ σημαντική. ΟΙ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ: ► Επηρεάζουν-και επηρεάζονται από- την οργάνωση της πόλης. Η συγκέντρωση της οικονομικής και εμπορικής δραστηριότητας σε μία μόνον περιοχή οδηγεί στην ανάγκη κάλυψης μεγαλύτερων αποστάσεων για την μετακίνηση προς και από τη δουλειά. ► Ένας κακός σχεδιασμός των διαδρομών των μέσων μαζικών μεταφορών οδηγεί σε κακή και ανεπαρκή εξυπηρέτηση των πολιτών. ► Η άναρχη και προκλητική στάθμευση προκαλεί καθυστέρηση και δυσκολίες στην κίνηση των μέσων μαζικών μεταφορών. ► Η μεγάλη κυκλοφορία οχημάτων μέσα σε κατοικημένες περιοχές οδηγεί σε αύξηση της τοπικής ρύπανσης, σε μεγάλη αύξηση του θορύβου και σε μείωση της ασφάλειας των πεζών. ► Η κυκλοφορία βαρέων οχημάτων προκαλεί σημαντικές φθορές στα οδοστρώματα και πεζοδρόμια των μικρών - κυρίως - δρόμων.               Ο χώρος των  Μεταφορών χαρακτηρίζεται από πολύ έντονες αντιθέσεις στόχων και αναγκών. Υπάρχει πάντοτε η απαίτηση των πολιτών για πυκνά δρομολόγια λεωφορείων, πλοίων, τρένων και αεροπλάνων, υπάρχει πάντοτε η απαίτηση των πολιτών για εύκολη πρόσβαση στους χώρους δουλειάς και διασκέδασης, αλλά υπάρχει και η απαίτηση για λιγότερη μόλυνση της ατμόσφαιρας και για λιγότερο θόρυβο.       4 ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ

          4 Περισσότερα

*

Οι τσιγγάνοι μας δείχνουν τη διάλυση του Ελληνικού κράτους

Η ιστορία με το ξανθό αγγελούδι που βρέθηκε να αποτελεί  μέλος οικογένειας  τσιγγάνων με 14 παιδιά είναι γεμάτη από ανατριχιαστικά δείγματα της σάπιας  Ελληνικής Διοίκησης σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο. Η λίστα των 

Στρατηγική χαρακτήρισαν τη σχέση Ελλάδας-Ισραήλ οι πρωθυπουργοί των δύο χωρών

Οι πρωθυπουργοί της Ελλάδας και του Ισραήλ, Αντώνης Σαμαράς και Βενιαμίν Νετανιάχου, σε κοινή τους δήλωση μετά τη συνάντηση που είχαν υπογράμμισαν  τη

Συγκοινωνίες και κοινωνικός αποκλεισμός

    Γράφει ο Π. Ιωακείμ

Η σημασία των συγκοινωνιών στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού είναι ήδη τεκμηριωμένη από αρκετές μελέτες σε Ευρωπαϊκές χώρες.		Σε μεγάλο βαθμό, το πρόβλημα του κοινωνικού αποκλεισμού είναι θέμα πρόσβασης σε υποδομές και σε κοινωνικά δρώμενα.  Υπάρχουν ενδιαφέρουσες μελέτες στην Ευρώπη που δείχνουν πως μία από τις βασικές γενεσιουργές αιτίες του κοινωνικού αποκλεισμού είναι τα συστήματα μεταφορών και κυκλοφορίας
στην πόλη. Η δυνατότητα συμμετοχής σε πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες, η επίσκεψη σε συγγενείς και φίλους, η ψυχαγωγία αλλά και η συμμετοχή σε εθελοντικές δραστηριότητες είναι συντελεστές μείωσης του κοινωνικού αποκλεισμού. Η επισήμανση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία στον επιχειρησιακό σχεδιασμό της Δήμου. Οι αρχές της Βιώσιμης Ανάπτυξης επιβάλλουν μια πολύπλευρη ανάλυση η οποία δεν έχει θεωρητική μόνον αξία. Υπάρχουν πολλοί δήμοι στην Ευρώπη, που εξασφάλισαν σημαντικούς πόρους για έργα από τομείς που, χωρίς τη σωστή ανάλυση, δε θα διεννοούντο να προσεγγίσουν. Υποδομές των Συγκοινωνιών, του Αθλητισμού, του Πολιτισμού, η συντήρηση και αναβάθμιση του δικτύου πεζοδρομίων  κλπ, χρηματοδοτήθηκαν από δράσεις για τη μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού.

*